اینترنت کودکان و نوجوانان در دستور کار وزارت ارتباطات

چند سال قبل بود که موضوع سیمکارتهای تلفن همراه دانشآموزی نیز در کشورمان مطرح شد که براساس آن قرار بود سیمکارتهایی که فقط امکان برقراری تماس را داشتند و مجهز به جی پی اس بودند در اختیار دانشآموزان قرار داده شود و استفاده از این تکنولوژی ارتباطی برای کودکان و نوجوانان بهصورت کنترلشده در بیاید اما از ابتدای دهه90 تاکنون و در شرایطی که بهصورت محدود این سیمکارتها تولید شده است؛ بهصورت جدی هنوز آماری از میزان استفاده کودکان و نوجوانان از این نوع سیمکارت منتشر نشده است. حالا با وجود مطرح شدن اینترنت کودکان و نوجوانان بهنظر میرسد که سیمکارتهای دانشآموزی و تولید موبایلها و تبلتهای ویژه آنها نیز باید در دستور کار قرار گیرد. به گفته کارشناسان استفاده از رایانه و فناوریهای دیجیتال بخش عمدهای از اوقات فراغت کودکان ایرانی را بهخود اختصاص میدهد. این فضا خطرات بالقوه، بالفعل و البته پتانسیل زیادی برای کودکان و نوجوانان میتواند داشته باشد و همین مسئله باعث شده در بسیاری از کشورهای دنیا اینترنت مخصوص گروه سنی صفر تا 18سال (سن کودکی براساس کنوانسیون حقوق کودک) راهاندازی شود.
چندی قبل هم سندی با عنوان سند صیانت از کودکان و نوجوانان در مرکز ملی فضای مجازی تدوین شد که از آن بهعنوان یک سند بالادستی یاد میشود که مراحل آخر تصویب خود را در مرکز ملی فضای مجازی میگذراند و حالا وزارت ارتباطات سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان را رونمایی کرده که قرار است با استفاده از تجربیات صاحبنظران و کارشناسان تکمیل شود.
سند حمایتی وزارت ارتباطات در 4هدف کلان آموزش، فرهنگسازی و ترویج فضای مجازی حوزه کودک، فراهمسازی زیرساختهای ارتباطی، محتوایی و اعتمادی، توسعه بازار و مقاوم سازی کسبوکارها و مدیریت و راهبری برنامه اقدام تدوین شده است. در پیشنویس «سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان»، ضمن بررسی چالشهای فضای مجازی کودک و نوجوان و با اشاره به اسناد بالادستی و الزامات قانونی در حمایت و حفاظت از این کودکان و نوجوانان، از 3منظر فرهنگی، اقتصادی و حقوق شهروندی به تبیین ابعاد مختلف در موضوع پرداخته و سپس به نقش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حمایت از توسعه زیرساختها و تنظیم قوانین، بهمنظور حفظ منافع کاربران و ارائهدهندگان خدمات و فعالان این حوزه و هم چنین توجه به ترویج و فرهنگ سازی در مجامع بینالمللی اشاره دارد.
توجه به ویژگی های سنی کودکان در سند حمایتی
امیر خوراکیان، معاون محتوای مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به اینکه قبل از انتشار این پیشنویس، سند صیانت از کودکان و نوجوانان در مرکز ملی فضای مجازی تهیه شده است، به همشهری گفت: سند صیانت مراحل آخر تصویب را در کمیسیون عالی ارتقای محتوا میگذراند و بعد از تصویب در کمیسیون مربوطه در دستور شورایعالی فضای مجازی قرار میگیرد.
به گفته وی، وزارت ارتباطات هم سندی را همراستا با این سند تهیه کرده که بیشتر جنبه اجرایی و عملیاتی را در این حوزه در دستور کار قرار داده و هدف اصلی این است که مثل بسیاری از کشورهای دیگر، اینترنتی که مورد استفاده کودکان و نوجوانان است با اینترنت عمومی متفاوت باشد. در واقع بهدلیل حساسیتهای کودکان و نوجوانان و ضرورت رشد سالم آن ها و ارتباط گریزناپذیرشان با فضای مجازی به این مسئله توجه شده است.
خوراکیان با تأکید بر اینکه ویژگیهای متناسب با سنین کودکان و نوجوانان باید در این فضا مورد توجه قرار بگیرد، گفت: در سند مرکز ملی علاوه بر سیاستگذاری وظایف نهادهای حاکمیتی و بخش خصوصی نیز تحت عنوان تقسیمکار ملی تبیین میشود. در نتیجه بخشی از اقدامات اجرایی آن در وزارت ارتباطات و با همت وزیر این وزارتخانه در حال پیگیری و اجراست. خوراکیان با اشاره به دو اتفاق مهمی که قرار است در فضای مجازی برنامهریزی شود، گفت: یکی از این موضوعات فضای مجازی سالم و ایمن مخصوص کودکان و نوجوانان است که بهعهده وزارت ارتباطات گذاشته شده و بحثهای فنی نیز در این زمینه انجام شده تا کودکان و نوجوان به بخشی از فضای مجازی که با سن آنها مرتبط است دسترسی داشته باشند. همچنین با توجه به اینکه کودکان و نوجوانان تا 18سالگی در مسیر رشد هستند باید تحت آموزشهای سواد رسانهای قرار بگیرند که کمکم و به مرور زمان دسترسی آن ها به محتوای فضای مجازی بیشتر شود و همزمان با رشد سنی و عقلی آنها و بهمرور از مهارت ها و آموزشهای لازم در این زمینه بهرهمند شوند تا بعد از سن 18سالگی با توانایی و مهارتی که در استفاده از فضای مجازی پیدا کردهاند استفاده سالمی از فضای مجازی داشته باشند و در برابر آسیبهای این فضا مصونیت بیشتری داشته باشند.
خوراکیان به سند مرکز ملی فضای مجازی نیز اشاره کرد و گفت:در این سند آموزش و پرورش جزو اعضای اصلی بوده و علاوه بر معاون وزیر، سازمان پژوهشها و تالیف کتب درسی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز در جلسات مرکز ملی فضای مجازی شرکت دارند و مسئولیتهای مهمی در این رابطه بهعهده آموزش و پرورش هم گذاشته شده است. به گفته معاون محتوای مرکز ملی فضای مجازی، سند مرکز ملی فضای مجازی بهعنوان یک سند بالادستی است که در اختیار سازمانها و وزارتخانهها قرار میگیرد و در برنامههای سالانه باید اعتبارات مناسب را برای تحقق این اسناد بالادستی ببیند. اما نیاز به تأمین اعتبار مستقیم در این حوزهها نیست چون اگر سیاست گذاری درستی انجام و به ظرفیتهای لازم توجه شود تولیدکنندهها با توجه به اینکه اقتصاد این موضوع دارای توجیه خواهد بود فعال میشوند. الان هم در بخش خصوصی مجموعههای ویژه کودکان و نوجوانان در فضای مجازی مشغول تولید محتوا هستند.
خوراکیان گفت: سندی که در کمیسیون عالی ارتقای محتوای مرکز ملی فضای مجازی در دست بررسی است طی دو هفته آینده در دستور کار شورایعالی فضای مجازی قرار میگیرد و امیدواریم همین امسال هم تصویب و ابلاغ میشود.
نظارت بر استفاده کودکان از اینترنت در دیگر کشورها
با گسترش استفاده از اینترنت در دنیا تعدادی از کشورهای اروپایی و آسیای شرقی انجمن «OECD» را تشکیل دادند تا دولتها در آن درخصوص چالشهای اجتماعی و اقتصادی و زیست محیطی همکاری کنند.براساس آماری که این انجمن ارائه کرده در ایالات متحده آمریکا 84درصد کودکان و در استرالیا 67درصد کودکان از اینترنت استفاده میکنند. همچنین در اتحادیه اروپا، 65درصد از افراد 8 تا 17ساله، در خانه به اینترنت دسترسی دارند. بر این اساس کودکان بعد از خانه، در مدرسه و خانه دوستان، از اینترنت استفاده میکنند. براساس این تحقیق بازی، محبوبترین فعالیت کودکان 8 تا 11ساله است؛ اما برای کودکان 11 تا 16ساله، بازی در مرتبه چهارم محبوبیت قرار دارد. همچنین علاقهمندیهای کودکان 16 تا 17ساله بهترتیب محبوبیت عبارتند از: گشت وگذار در اینترنت و جستوجو و دانلود اطلاعات برای مدرسه. اما 53درصد از افراد 16 تا 17ساله از وبگاههای شبکههای اجتماعی استفاده میکنند و فقط 6درصد از افراد 8 تا 11ساله، از این وبگاهها استفاده میکنند. همین تحقیقات میتواند در کشور ما نیز انجام شده و براساس دادههای آن، میزان نفوذپذیری اینترنت در میان کودکان و نوجوانان بهدست بیاید تا براساس آن بتوان برنامهریزیهای دقیقتری برای این گروه سنی انجام داد.